در فرایند ساخت سازه یا ترمیم ساختمانها از ماشین‌آلات، ابزارها و تجهیزات مختلفی استفاده میشود. یکی از مهم‌ترین تجهیزات و سازه‌ها که در این فرایند به کار می‌رود داربست است. از داربست بیشتر برای فرایند ساخت و ترمیم نمای ساختمان استفاده میشود. همچنین در ترمیم ساختمان‌های قدیمی از داربست برای نگه داشتن دیوارهای در حال ریزش نیز استفاده میشود که کاربرد کمتری دارد. در این مطلب به شما خواهیم گفت که داربست چیست، انواع آن کدام است و چه مشخصات و کاربردهایی دارد.
داربست سازه‌ای فلزی است که برای حفظ ساختار اصلی ساختمان، استفاده میشود. همچنین کارگران از داربست به عنوان سکو استفاده می‌کنند تا بتوانند کار ساخت و ساز را ادامه دهند. داربستها انواع مختلفی دارد که با توجه به نوع ساخت و ساز مورد استفاده قرار میگیرند. جنس این سازه فلزی معمولا از آهن و فولاد است. البته داربست را با چوب هم می‌سازند. این سازه با توجه به موارد استفاده‌ای که دارد، باید استحکام بالایی داشته باشد.
اکنون که متوجه شدید داربست چیست، به انواع و کاربردهای آن می‌پردازیم. داربستها از نظر جنس به دو دسته چوبی و فلزی تقسیم میشوند. داربست‌های چوبی از نردبان‌های مخصوص و چوب‌های گرد ساخت میشوند. این نوع داربستها معمولا ثابت هستند. به طور کلی در ساخت داربست چوبی از تخته، خرک و پل موقت استفاده میشود.(استفاده از داربست های چوبی تقریبا منسوخ شده است) در مقابل داربست‌های فلزی انواع مختلفی دارند که هر کدام با توجه به نوع ساخت ساز مورد استفاده قرار میگیرند. همچنین ساختار داربست‌های فلزی با توجه به نوع استفاده متفاوت خواهد بود.
داربست‌های معمولی، بیشترین استفاده را در بازار ایران و صنعت ساختمان سازی دارند و معمولا برای اجرای نمای ساختمان ها مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع داربستها، با اسم داربست لایه آجری هم شناخته میشوند. داربست‌های تک از قطعات مختلفی ساخته میشود. این قطعات شامل استانداردها، سربرگ، لجر و قطعات دیگر میشود. این نوع داربست معمولا در فاصله ۱.۲ متری دیوار قرار می‌دهند. ساختار داربست‌های تک این گونه است که استاندارهای داربست ۲ تا ۲.۵ متر از هم فاصله دارند. لجرها در ارتفاع ۱.۵ متری استانداردها را به هم وصل می‌کنند.
داربست‌های دوتایی بیشتر در سنگ‌تراشی کاربرد دارد. برای اینکه گیره‌ها با ایجاد سوراخ در دیوارهای سنگی محکم شوند، دو ردیف داربست ساخته میشود. ردیف اول با فاصله ۳۰ سانتیمتر از دیوار قرار میگیرد. فاصله ردیف دوم از ردیف اول یک متر است. برای تقویت داربست از شن‌کش‌ها و مهاربندهای متقاطع استفاده میشود. به این نوع داربستها، داربست مستقل گفته میشود.
در داربست کنسولی که به آن داربست دروازه‌ای هم می‌گویند، استانداردها توسط یک سری سوزن که در دیوار فرو رفته‌اند، پشتیبانی میشوند. نوع دیگری از داربست‌های دروازه‌ای به وسیله سوزن‌هایی که در شکاف‌های ایجاد شده در دیوار محکم میشوند. نکته‌ای که باید بدانید این است که برای اجرای داربست کنسولی باید احتیاط کرد. همچنین باید مطمئن شد که نصب سوزن‌ها با کیفیت بالا انجام شود.
اگر به پاسخ این پرسش که داربست چیست رسیده باشید، داربست‌های فولادی به گوش شما آشنا خواهد بود. داربست‌های فولادی از لوله‌های فولادی ساخته شده و این لوله‌های فولادی به وسیله اتصالات فولادی به هم وصل میشوند. ساختن این نوع داربستها و جمع کردن آنها بسیار ساده است. داربست‌های فولادی استحکام بالایی دارند. همچنین در برابر اتفاقاتی مثل آتش‌سوزی از مقاومت و دوام بالایی برخوردار هستند. این نوع داربستها از نظر قیمت به‌صرفه نیستند اما بسیار ایمن و مطمئن هستند. به همین علت در اکثر موارد از داربست فولادی استفاده میشود.
در داربست‌های پایه دار، سکوی کار را روی سه پایه یا نردبان متحرک قرار می‌دهند. داربست‌های پایه دار بیشتر برای کارهای داخل ساختمان استفاده میشود. از جمله این کارها می‌توان به نقاشی داخل ساختمان و تعمیرات داخلی اشاره کرد. نکته مهم در استفاده از داربست‌های پایه دار این است که معمولا داربست را تا ارتفاع ۵ متر استفاده کرد.
داربست‌های معلق به وسیله سیم بکسل یا وسایلی مثل زنجیر ساخته شده و از پشت بام ساختمان آویزان میشود. ارتفاع آن را می‌توان با توجه به سطح مورد نیاز تغییر داد. این نوع داربستها معمولا برای ساخت نمای ساختمانها استفاده میشوند. اجاره داربست فلزی در شرق تهران همچنین داربست‌های معلق در تعمیرات و نقاشی نمای ساختمان مورد استفاده قرار میگیرند.
ساختار داربست‌های خرپا به این شکل است که صفحه‌ای مسطح و صاف روی پایه‌هایی مثلثی شکل قرار میگیرد. دلیل ساختن داربست‌های خرپا به این شکل این است که کارگر بتواند به راحتی روی آن بایستد. همچنین به آسانی بتواند سطح‌هایی که خیلی بلند نیستند مثل دیوار یا سقف خانه را نقاشی و رنگ کند.
داربست از ابتدای تمدن بشری برای امکان ساخت ساختمان های بلند استفاده می شدند. حدس زده می شود که اهرام باستانی مصر با استفاده از داربست های ساخته شده از الوار ساخته شده اند.
به طور کلی داربست ها به دو نوع فلزی و چوبی تقسیم شوند.
داربست چوبی تا سال 1922 به طور گسترده مورد استفاده قرار می گرفت. امروزه لوله های فلزی ساخته شده از فولاد جایگزین تیرهای چوبی می شوند.
داربست فلزی همانطور که از نامش مشخص است، سازه‌ای است که از فلز ساخته میشود. این داربستها بسته به مکانی که قرار است از آن استفاده شود؛ به دو دسته داربست فلزی بلند و داربست فلزی کوتاه تقسیم میشود. یعنی درواقع برخی از آنها برای استفاده از ساختمان‌های بلند استفاده می شود و برخی دیگر در ساختمانهایی با ارتفاع کمتر کاربرد دارد.
امروزه داربست فلزی یک امر عادی است. داربست لوله از دهه 1950 استاندارد صنعت بوده است. سبک است و قدرت را به خطر نمی اندازد.
بدون نیاز به مهره و پیچ ، جمع آوری داربست سریع و آسان انجام می شود. فلزات مورد استفاده برای داربست به طور معمول فولاد یا آلومینیوم هستند.
داربست فلزی از مقاومت و دوام بالایی برخوردار است. در عین حال دارای مقدار مشخصی از کشش است که به جلوگیری از ترک کمک می کند. فولاد می تواند بارهای بسیار سنگین را تحمل کند و کارگران می توانند از آن برای حمل وسایل و تجهیزات سنگین استفاده کنند. برای سازه های بلند ، فولاد یک ضرورت است زیرا وزن داربست خود به مقاومت ساختاری احتیاج دارد که فقط فولاد می تواند تأمین کند.
با استفاده از داربست فلزی ، کارگران می توانند با خیال راحت به مکان های دور دسترسی داشته باشند. با ترکیب مهاربند مورب ، می توان ساختارهایی با ثبات زیاد ایجاد کرد.
اتصالات داربست فلزی از لوله های فولادی با قطر 50 سانتیمتر و ضخامت 4 میلی متر تشکیل شده است. برخلاف آنچه اکثرا تصور می‌کنند؛ سر هم کردن این لوله ها کار سختی نیست.
تنها کافی است لوله ها را به وسیله بست به یکدیگر متصل کنید.این نوع داربست برای اینکه امن باشد و واژگون نشود باید به دیوار وصل شود. از دیگر لوازمی که در اتصال یک داربست فلزی استفاده میشود باید به بست لوله های افقی، میله شکاف دار اتصال، پایه قابل تنظیم، صفحه زیر ستون و… اشاره کرد.
داربست فلزی به گونه ای تولید شده است که قابل استفاده مجدد باشد و از خطوط ایمنی نیز استفاده می شود. در مکان هایی که کارگران کار می کنند برای جلوگیری ازبرق گرفتگی آن مکان را به صورت کامل عایق بندی می کنند.
کارگران هنگام کار کردن با داربست فلزی باید تمام قطعات شل شده را به طور مداوم بررسی کنند. تمام وسایل ایمنی باید در ارتفاعات عالی پوشیده شود. کارگران باید هنگام کار با سیستم عامل های تلفن همراه اطمینان حاصل کنند که بالا بردن و پایین آمدن این سکو کارآمد است.
استانداردها لوله های عمودی هستند که در کل ساختار اجرا می شوند و آن را به حالت ایستاده نگه می دارند. اجاره داربست فلزی در شرق تهران آنها وزن سازه را از طریق یک صفحه پایه مربع که بار را گسترش می دهد به زمین منتقل می کنند.
تخته لوله ها افقی هستند که استانداردها را به هم متصل می کنند تا ساختار را در جای خود حفظ کرده و از ثبات اطمینان حاصل کنند.
ترانزوم
ترانزوم ها لوله های افقی هستند که در عرض و عمود بر تخته ها قرار می گیرند تا مقاومت بیشتری به سازه داده و از سکوها در هر سطح داربست
پشتیبانی کنند.
لوله ها به طور معمول از فولاد یا آلومینیوم ساخته می شوند. نوع فولاد مورد استفاده به طور معمول فولاد گرم است. در شرایط خاص که خطر کابل های برق به طور مستقیم وجود دارد ، می توان از لوله های رشته ای از الیاف شیشه در ماتریس نایلون یا پلی استر استفاده کرد. تفاوت اصلی بین فولاد و آلومینیوم وزن آنها است .فولاد تقریباً 3 برابر سنگین تر از آلومینیوم است.
انواع داربست
کوپلرها
لوله های فلزی توسط کوپلرها با هم نگه داشته می شوند. کوپلر ها سه نوع اساسی دارند:
کف سازه های داربست را می توان از تخته های چوبی یا کف پوش ساخته شده از فولاد یا آلومینیوم تهیه کرد. در جایی که از تخته های چوبی استفاده می شود ، انتهای آنها توسط صفحات فلزی محافظت می شود.
داربست یک سازه چوبی یا فلزی موقتی است که برای دسترسی به نقاط دشوار به هنگام ساخت یا تعمیر ساختمانها و دیگر سازه‌ها بکار می‌رود. داربست ها که از میله‌های فلزی و چوبی ساخته میشوند گاه به عنوان تکیه‌گاه برای بخشی از دیگر سازه‌ها هم استفاده میشوند. ساخت داربست ها مهارت ویژه‌ای نیاز دارد زیرا در صورت فروریختن یک داربست خطر تلفات جانی بسیار زیاد است. داربست های فلزی قالباً بصورت لوله های ۶متری،۳متری و قالب و بست تشکیل میشوند. داربست فلزی رودهن ولی چون ساختمانها در متراژهای مختلفی ساخته شده اند لوله هایی با متراژهای کوچکتر وبزرگترنیز در نصب داربست کاربرد دارند. یکی از ویژگی های داربست خوب داشتن فاصله مناسب بابدنه است که معمولاً ۳۰cmاست .در بعضی مواقع نیز به دستور بنا و یا معمار و مهندسین مربوطه نسبت به نوع انجام کار در روی بدنه فاصله ها کم یا زیاد میشوند.
داربست مثلثی : این نوع داربست از فریمهای مثلثی تشکیل شده اند که به صورت نر و ماده به یکدیگر متصل میشوند و در کفراژبندی دال یا تیر و همچنین پلها به کار می‌روند. فریم این نوع داربست در سه تیپ ۵/۰ و۷۵/۰ و ۱ متری تولید می‌شوندکه با قرار دادن سرجکهای قابل رگلاژ در قسمت بالای این داربست ها برای هر ارتفاعی قابل تنظیم میباشند. عرض فریمهای داربستی مثلثی ۱۲۰ سانتیمتر می‌باشد که می‌تواند دارای مقاطع افقی مثلثی یا مربعی باشد.
مزایای استفاده از داربست های مثلثی به شرح ذیل است: ۱٫ سهولت و سرعت در باز و بسته شدن و عدم نیاز به آچار جهت بستن اتصالات / ۲٫ باربری بسیار زیاد در کفراژ بندی دالهای بتنی به لحاظ داشتن عضوهای مورب ثابت / ۳٫عدم نیاز به کارگر ماهر داربست بندی و مونتاژ قطعات توسط کارگر ساده
این نوع داربست از پایه‌های قائم و مهارهای افقی در اندازه‌های مختلف تشکیل شده است. پایه های این نوع داربستها در طولهای ۳، ۵/۲، ۵/۱ و ۱و۵ / متر تولید میشوند و با قرار دادن سرجکهای قابل رگلاژ در قسمت بالائی و پایه جکهای قابل رگلاژ در قسمت پائین داربست برای هر ارتفاع و اختلاف ترازی قابل تنظیم می‌باشد. نصب مهارهای افقی بر پایه‌های داربست به سادگی و با ضربه چکش امکان‌پذیر می‌باشد و اتصال پایه‌های داربست به یکدیگر با مغزی و پین میسر خواهد شد.
مزایای استفاده از داربست های چکشی به شرح ذیل می‌باشد: .۱سهولت و سرعت در باز و بسته شدن و عدم نیاز به آچار جهت بستن اتصالات / .۲قابل توسعه در پلان و در ارتفاع بدون محدودیت و عدم / .۳نیاز به مهاربندی در ارتفاع‌های زیاد / .۴قابل استفاده در داربست بندی نمای ساختمانها و یا تأسیسات پالایشگاهی و غیره / .۵باربری زیاد در کفراژ بندی دالهای بتنی / .۶عدم نیاز به کارگر ماهر داربست بند و مونتاژ قطعات توسط کارگر ساده / .۷سهولت در جابجایی و انتقال آن به دلیل سبک بودن قطعات / قابل استفاده در کفراژبندی سقفهای قوسی و غیر همسطح / ۹٫ داربست چکشی ستاره ای نقاط مشترک و تفاوت هایی با داربست های چکشی کاسه ای دارد. / سرعت مونتاژ ودمونتاژ در این نوع داربست بسیار سریعتر از انواع دیگر داربست است .
داربست چکشی کاسه ای : این نوع داربست از پایه‌های قائم و مهارهای افقی در اندازه‌های مختلف تشکیل شده است. پایه های این نوع داربستها در طولهای ۳ ، ۲/۴ ، ۱/۸ ، ۱/۲ ، ۰/۶ متر تولید میشوند و با قرار دادن سرجکهای قابل رگلاژ در قسمت بالائی و پایه جکهای قابل رگلاژ در قسمت پائین داربست برای هر ارتفاع و اختلاف ترازی قابل تنظیم می‌باشد. داربست فلزی وادان نصب مهارهای افقی بر پایه‌های داربست به سادگی و با ضربه چکش امکان‌پذیر می‌باشد و اتصال پایه‌های داربست به یکدیگر با مغزی و پین میسر خواهد شد.
مزایای استفاده از داربست‌های چکشی به شرح ذیل می‌باشد: .۱سهولت و سرعت در باز و بسته شدن و عدم نیاز به آچار جهت بستن اتصالات / .۲قابل توسعه در پلان و در ارتفاع بدون محدودیت و عدم / .۳نیاز به مهاربندی در ارتفاع‌های زیاد / .۴قابل استفاده در داربست‌بندی نمای ساختمانها و یا تأسیسات پالایشگاهی و غیره / .۵باربری زیاد در کفراژ بندی دالهای بتنی / .۶عدم نیاز به کارگر ماهر داربست بند و مونتاژ قطعات توسط کارگر ساده / .۷سهولت در جابجایی و انتقال آن به دلیل سبک بودن قطعات / قابل استفاده در کفراژبندی سقفهای قوسی و غیر همسطح / *. داربست چکشی ستاره ای نقاط مشترک و تفاوت هایی با داربست های چکشی کاسه ای دارد.
داربست فلزی در این فضا برای ساختمان های در حال ساخت استفاده میگردند که به سنگ کاری / سیمان کاری / کامپوزیت کاری / جوش کاری / برق کاری و به سایر کسانی که احتیاج به فضای نمای ساختمان و کار بر روی آن دارند، به راحتی و در کمترین زمان ممکن دسترسی دارند.
* نکته مهم در استفاده از دابست فلزی در ساختمان ها: در ساختمان هایی نیاز بیش از ارتفاع 30 متر داربست دارند باید عملیات کفاژ بندی انجام شود تا از وقوع خطرات احتمالی در بست داربست جلوگیری کرد.
معمولا ساختمان هایی که در محدوده تردد عابران پیاده، وسایل نقلیه و اساسا در محدوده پر خطر مانند: خیابان ها، کوچه ها هستند نیاز به محدوده جان پناه یا محفاظ دارد. محفاظ نوع دیگری از سازه های داربست فلزی است که برای جلوگیری از خطرات احتمالی مانند ریزش سنگ، مصالح ساختمانی، ابزار آلات در محدوده پر خطر، برای جلوگیری از صدمات مالی و جانی و حفظ ایمنی عابران مورد استفاده قرار میگیرند.
در ساخت آپارتمان ها در نماکاری، برق کاری، ایجاد حاشیه و فضای امن برای عابرین در خیابان و… مورد استفاده قرار میگیرد؛ و برای اتصال لوله های داربست به یکدیگر از بست داربست در نوع های سبک و سنگین استفاده میگردد.
همانطور که در قبل اشاره شد داربست های فلزی مصارف مختلفی دارند که یکی از این مصارف غرفه ها و نمایشگاه ها میباشند. در ایجاد برخی از نمایشگاه ها برای ساخت اسکلت و بدنه نمایشگاه از داربست فلزی استفاده و میگردد، و سپس بر روی آن پوششی برای جلوگیری از ورود نور آفتاب و یا باران کشیده میشود.
داربست ها میتوانند ارتفاع ها بسیاری زیادی داشته باشند تمامی لوله های داربست طول 6 متری دارند که از طریق رابط لوله داربست فلزی، لوله ها به یکدیگر متصل میشوند و میتوانند طول و ارتفاع بیشتری داشته باشند.
اتصالات داربست فلزی بند از لوله های فولادی با قطر 50 سانتیمتر و ضخامت 4 میلی متر تشکیل شده است. داربست فلزی پردیس برخلاف آنچه اکثرا تصور می‌کنند؛ سر هم کردن این لولهها کار سختی نیست. تنها کافی است لولهها را به وسیله بست به یکدیگر متصل کنید. تنها زمان کمی کافی است که شما یک داربست با ارتفاع بلند داشته باشید. این نوع داربست را برای اینکه امن باشد و واژگون نشود باید به دیوار وصل کرد. از دیگر لوازمی که در اتصال یک داربست فلزی استفاده میشود باید به بست لوله‌های افقی، میله شکافدار اتصال، پایه قابل تنظیم، صفحه زیر ستون و... اشاره کرد.
نوعی از داربست‌های فلزی هستند که همانطور که ذکر شد اتکایشان به دیوارهای ساختمان است. این داربستها بیشتر برای زمانهایی کاربرد دارند که بر پا کردن داربست از روی زمین امکان پذیر نیست یا برپایی آن هزینه بسیار زیادی را در پی خواهد داشت. به این داربستها داربست سکویی نیز می‌گویند زیرا مانند سکویی پیش آمده هستند. مزیت این نوع داربست فلزی این است که می‌توان آن را هنگام پایان کار جدا کرد و به ساختمان بعدی که نیاز به داربست دارد به کمک جرثقیل وصل کرد.
موارد استفاده از داربست فلزی زیاد است که مهم‌ترین و رایجترین آنها استفاده از داربست فلزی برای نمای ساختمان می‌باشد؛ نمای ساختمان همیشه به چیزهایی مانند سیمان کاری، سنگکاری، جوش کاری، برقکاری و ... وجود دارد که انجام این کارها بدون وجود داربست امکان‌پذیر نمیباشد.
توجه داشته باشید برای ساختمانهایی که بیش از 30 متر ارتفاع دارند باید از حفاظ یا جان پناه ساختمانی برای امنیت بیشتر افراد استفاده شود. درحال حاضر داربست فلزی قالبی بهعنوان یک سازه موقت بیشترین استفاده را در ساختمانسازیها دارد. نوع دیگر از داربست‌های فلزی، داربست فلزی کفراژ از زیر بتون است که بیشتر نصب سقف ساختمانها بلند که ارتفاعی بیش از 4 متر دارند استفاده میشود.
قطع بتون در این نوع داربست اهمیت زیادی دارد. هر چه قطر بتون بیشتر شود، فاصله بین پایهها باید کمتر شود. داربست فلزی بهصورت کفراژ برای خفاظت از سازه اصلی نیز یکی دیگر از انواع داربست‌های فلزی است که برای ساختمانهایی با ارتباع بسیار زیاد استفاده میشود.
منبع : داربست فلزی دماوند